آیا تا کنون به این نکته اندیشیده اید که انسان چه موجود عجیبی است؟ وقتی می خواهد از کوه کمالات و ارزشها بالا رود تا عالی ترین قله ها را فتح می کند و هنگامی که در سراشیب سقوط قرار می گیرد تا پایین ترین نقطه ها تنزّل می کند.

در روایتی از امام صادق علیه السلام می خوانیم که خداوند سه دسته مخلوق دارد:
1- فرشتگان که به آنها عقل داده است، اما شهوت و هوی و هوس نداده به این جهت آنان همواره مطیع خداوند و مشغول عبادت هستند.

2- حیوانات که خداوند به آنها هوی و هوس داده اما عقلی نداده است. البته گاهی حیوانات کارهای شگفتی انجام می دهند ولی آن نتیجه غریزه است که به صورت ثابت در حیوانات هست ولی قدرت تفکر و تغییر ندارند.

3- انسان که هر دو بعد را دارد هم عقلی و هم هوی و هوس.

سپس فرمودند: اگر انسان عقل را حاکم بر وجود خود نماید و با کمک عقل، هوی و هوس را مدیریت نماید از مقام ملائکه هم بالاتر می رود زیرا ملائکه مانعی چون هوی و هوس ندارند ولی انسان از این مانع عبور کرده و به قله کمال رسیده است و اگر هوی و هوس را حاکم نموده و انسان عقل را اسیر نماید از حیوان هم پایین تر می رود. زیرا حیوان راهنمایی چون عقل ندارد.

پس انسان برای گزینش مسیر باید بسیار دقت کند. با این همه زمینه رشد و کمال، اگر خدای ناکرده سقوط کند، در دنیا و آخرت حسرت خواهد خورد.

برای حرکت به سوی کمال باید صفات انسانی و ویژگیهای حیوانی را درست بشناسیم و تلاش کنیم ارزشها را در خود تقویت نموده و صفتهای حیوانی را به حداقل برسانیم.

طبیعی است صداقت، امانت، خیرخواهی، اخلاق نیک و عفو و گذشت هرکدام رتبه ای هستند که اگر به طرف بالا صعود کنیم، قدم به قدم این مراحل را پشت سرگذاشته و به قله عزت نزدیکتر می شویم.

از آن طرف، دروغ، بدزبانی، خلف وعده و اذیت دیگران و حق کشی صفاتی هستند که انسان را در سرازیری سقوط قرار می دهند. به راستی اگر مراقب نباشیم خطر سقوط بسیار سهمگین است چنانکه قرآن کریم در آیات 43 و44 از سوره فرقان می فرماید:
«آیا دیدی کسی را که هوای نفس خویش را معبود خود قرار داده است؟... آیا گمان می بری اکثر آنها می‎شنوند یا می فهمند؟ آنها فقط چهارپایانند بلکه گمراه‎تر هستند.»
Link: آیات 43 و44 از سوره فرقان